Θαλάσσιοι δρόμοι της αρχαιότητας

Μακραί νήες και στρογγύλαι νήες, πολεμικά και εμπορικά σκαριά αντίστοιχα. Κωπηλάτες και καπεταναίοι, θάλασσα, κύματα, μυθολογία και ιστορία. Το πλοίο υπήρξε ένα από τα πρώτα μέσα μεταφοράς, το πρώτο και κυριότερο εργαλείο του ανθρώπου για την κατάκτηση του κόσμου στην αρχαιότητα. Υπήρξε το πολυπλοκότερο επίτευγμα.

Η ναυπηγική τέχνη ακολούθησε στην αρχαία Ελλάδα μεγάλη εξελικτική πορεία. Με βασικό υλικό κατασκευής των πλοίων το ξύλο, τα σκαριά των αρχαίων Ελλήνων ταξίδευαν κατά κύριο λόγο από το Μάιο έως τον Οκτώβριο. Οι ναυτικοί την εποχή εκείνη καθόριζαν την πορεία του πλοίου τους με βάση την κατεύθυνση του ανέμου, τα σημάδια της στεριάς, τον ήλιο ή την εμπειρική παρατήρηση των άστρων κατά τη διάρκεια της νύχτας. Παρόλο που σήμερα η τεχνολογία αποτελεί βασικό εργαλείο των ναυτικών, τα στοιχεία της φύσης δεν είναι αυτά που ουσιαστικά τους καθοδηγούν και σήμερα;

Τα ελληνικά πλοία όργωναν την εποχή εκείνη τη Μεσόγειο μαζί με τα καρχηδονιακά, τα φοινικικά και τα αιγυπτιακά. Οι Έλληνες ναυπηγοί αντάλλαξαν με τους άλλους λαούς της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου γνώσεις και εμπειρίες για την κατασκευή των πλοίων τους.

Ο κόσμος στον οποίο κινούνταν οι Έλληνες άρχιζε από τις ανατολικές ακτές της Μαύρης θάλασσας και έφτανε δυτικά έως τη Μασσαλία. Υπήρχε θαλάσσια συγκοινωνία από τη Μασσαλία προς τα λιμάνια της Σικελίας και της Κάτω Ιταλίας, και από εκεί το ταξίδι συνεχιζόταν προς την Ελλάδα και τη Μικρά Ασία.

Αν τα πλοία του τότε και του σήμερα έχουν ιστορίες να μας διηγηθούν, φανταστείτε πόσες ιστορίες έχει να πει η τριακόντορος του «Ελληνικού Κόσμου», η οποία ταξιδεύει καθημερινά εδώ και περίπου οκτώ χρόνια στα πέλαγα της φαντασίας των παιδιών… Με καπετάνιο τη δημιουργικότητά τους περιπλανούνται στο χώρο και στο χρόνο, ανακαλύπτουν ιστορίες καραβιών, την ιστορία της ναυτιλίας από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας και τους λόγους που ωθούν τους ανθρώπους να ταξιδεύουν.

Και το κουβάρι της ναυτικής ιστορίας και της εξέλιξης ξεδιπλώνεται… τριακόντορος, πεντηκόντορος, ολκάς, διήρης, τριήρης… Η μυθολογία μπλέκει με την ιστορία, αν σκεφτεί κανείς πως η μυθική Αργώ της αργοναυτικής εκστρατείας ήταν ένα πενηντάκωπο (με 50 κουπιά) πλοίο!

Με αφετηρία και αφορμή τις αρχαιολογικές πηγές κατασκευάστηκε η «Ολυμπιακή ιδέα»…

Η τριακόντορος «Ολυμπιακή ιδέα» καθελκύστηκε το 2002 στο λιμάνι του Πειραιά και σάλπαρε με προορισμό το Οτράντο της Κάτω Ιταλίας και τα ελληνόφωνα χωριά της γειτονικής χώρας. Στην πραγματικότητα ακολούθησε την ίδια πορεία των αποίκων του 6ου αιώνα, προσεγγίζοντας και την αρχαία πόλη Υδρούς, αποικία των αρχαίων Κρητών!

Πρόκειται για λειτουργικό αντίγραφο αρχαίου πλοίου, που κινείται με τριάντα κωπηλάτες, ιστίο και τετράγωνο πανί. Οι τριάντα κωπηλάτες που οδήγησαν την «Ολυμπιακή ιδέα» στην Κάτω Ιταλία εκείνο το καλοκαίρι ήταν ναυτοπρόσκοποι και ναυταθλητές του Ναυτικού Ομίλου Καλαμακίου και του Ναυτικού Αθλητικού Συνδέσμου.

Η «Ολυμπιακή Ιδέα» έριξε άγκυρα στον «Ελληνικό Κόσμο» το 2004 και από τότε έως σήμερα το φιλόξενο σκαρί υποδέχτηκε παιδιά που το θαύμασαν – και εκείνο με τη σειρά του τα ταξίδεψε σε μυθικούς αλλά και ιστορικούς κόσμους. Μέσα από τα εκπαιδευτικά προγράμματα του «Ελληνικού Κόσμου» ταξίδεψαν και πάλι θαλασσοπόροι από τον Ιάσονα και τον Οδυσσέα έως το Βάσκο Ντε Γκάμα και το Μαγγελάνο.

Μαρία Γρηγοροπούλου

Υπεύθυνη Τμήματος Μουσειοπαιδαγωγών

Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος»